مرجع مسجد النبی کوهسنگی مشهد

صد سال بعداز مرگ فردوسی در ۵۱۰ نظامی مسجد النبی کوهسنگی مشهد  عروضی مدفن شعر سرا حماسه سرای کشور ایران در باغی وابسته به خویش شعر سرا زیارت کرد، و ششصد سال آنگاه وقتی که عبیدخان ازبک به تیشه تعصب آن را ویران کرده بود حکم کننده نورالله شوشتری به شرف زیارت آن نایل آمد. بعد ها درسال  ۱۳۰۲ ه.ق که میرزا عبدالوهاب خان شیرازی نصیرالدوله (آصف الدوله) والی خراسان بود، به امر آن مرد متانت دوست محل دفن فردوسی به قرائن و اثرها و علائمی، در باغی باطن و طوس انتخاب شوید و بنایی آجری بر آن ساخته شد.

آنگاه، در عصر صفوی به جهت آدرس مسجد النبی کوهسنگی مشهد اهمیتی که شهر مشهد و دور و اطراف آن در حیث پادشاهان صفوی داشت، مجدد این سازه بازسازی شد. همینطور، در عصر پهلوی اولیه که روحیه ملی گرایی ارتقاء یافته بود، فرهنگیان از رضاشاه درخواست کردند آرامگاهی درخور شخصیت ابوالقاسم فردوسی بسازد. در بالا همت بر این بود که مساحت آرامگاه فردوسی اندکی توسعه و گسترش یابد تا بنایی درخور رده فردوسی بسازند.

بدین ترتیب، فردی به اسم کیخسرو شاهرخ، ۲۳ هزار مترمربع از باغی را که در نزدیکی بقعه قرار داشت از صاحب آن خریداری و نثار رضاشاه کرد. همینطور، فردی به اسم حسین ملک از ثروتمندان اهل ایران هفت هزار متر مربع از زمین خویش را برای این فعالیت اهدا نمود. بدین ترتیب، زمین های اهدایی و خریداری گردیده در چنگ بانیان آرامگاه قرار گرفت. در سال ۱۳۰۵ شمسی به سفارش انجمن اثرها ملی کشور ایران مقرر شد هم زمان با برگزاری کنگره هزاره فردوسی، بنای آرامگاه فردوسی در توس به روش‌ ای رزرو مسجد النبی کوهسنگی مشهد  باشکوه و درخور ساخته و رونمایی گردد.

طرح اول بنای آرامگاه فردوسی از سوی مهندس مهربان طاهرزاده بهزاد تهیه و تنظیم شد که گفته میگردد از فعالان انقلاب مشروطه و ظاهرا اول شخص اهل ایران بوده که به ‌شکل آکادمیک در حرفه معماری در آلمان علم آموزی‌ نموده است.طرح مرحوم طاهرزاده پذیرفته و عملیات ایجاد کرد طرح شروع شد ولی با اجرای سکوی نخستین، عملیات توقیف شد که انگیزه آن نیز اعتراض برخی به مناسب نبودن این طرح تیتر گردیده‌است.

بعد از آن با جاری ساختن‌ نفوذ تیمورتاش، پیاده سازی بنای آرامگاه فردوسی به “آندره گدار” فرانسوی واگذار شد. که طرح او بنایی هرمی صورت مشابه اهرام مصر بر روی سکوی ساخته ‌گردیده قبل بود. طرح “گدار” اگرچه بر روی به عبارتی سکوی تشکیل شده به وسیله طاهرزاده نصب ‌گردیده بود ولی این طرح هم به جهت عدم تناسب با معماری سنتی و تاریخ کشور‌ایران، آیتم اعتراض اصحاب فرهنگ وتمدن قرار گرفت و از سوی دیگر بعد از تشکیل داد هرم، سقف آن باخت و به همین دلایل، عمل توقیف شد.

فقدان تخصص علمی اجرایی باعث شد که در حین ایجاد کرد بنای آرامگاه فردوسی به ملاحظات دقیق و غامض و اصول مهندسی و مکانیک خاک توجهی نشود حالا ‌آنکه در دشت توس به جهت همجواری با کشف رود و وجود آبهای زیرسطحی این ملاحظات می بایست بیشتر گزینه دقت قرار می‌ گرفت.

رعایت نکردن این مفاد سبب ساز شد بنای آرامگاه فردوسی که بنا ‌ای بسیار هنگفت و فاقد هرگونه پی‌ سازی متناسب با وسعت و وزن آن بود در بازه زمانی اندکی بعد از اتمام تشکیل داد، مبتلا گرد‌همایی و شکستگی در بخشهای متعدد گردد به ‌سیرتکامل ‌ای که در طی ۳۰ سال پس ‌از آن بارها مستلزم تعمیر و تجدید بنا مهم شد.

این راه تا جایی پیش رفت که دیگر مرمتهای متفاوت پاسخگوی سرعت پروسه تخریبیِ گرد‌همایی این ساختمان عدم وجود لذا در سال ۱۳۴۳ شمسی با تصمیم انجمن اثر ها ملی تک تک سازه برچیده شد و مجدد با پیاده سازی و رسیدگی مرحوم مهندس هوشنگ سیحون و شماره تلفن مسجد النبی کوهسنگی مشهد  اجرای مهندس “گیو جودت” با حدس آحاد ملاحظات فنی تشکیل داد سازه، آرامگاه فردوسی به صورت ظاهری قبلی ساخته شد.